► Trong cách dạy ngôn ngữ biểu lộ, điều quan trọng là nắm bắt ít nhất tình huống trong ngày để làm việc ngôn ngữ với trẻ. Ví dụ, khi trẻ muốn xuống cầu thang để chơi, bạn do dự một phút ở đầu cầu thang và hỏi “Con muốn làm gì?”. Sau đó bạn nói nhỏ với trẻ “Đi xuống” bằng cách nhấn mạnh từ “đi xuống”. Bạn giữ trẻ ở đầu cầu thang cho tới khi trẻ phát ra âm gần giống từ “xuống”.

► Lặp lại từ chính này thường xuyên nếu cần.

► Nhiều bài tập khác có thể cùng dạng này bao gồm yếu tố bảo trẻ nói “đẩy” hoặc “kéo” trước khi chơi với trẻ trên xe đạp 3 bánh hoặc bảo trẻ nếu muốn “đá bóng” hoặc “tưng bóng” hay không.

► Nhiều từ hay như “cù lét”, “hôn” hoặc “mở”. Ở giai đọan này trẻ đã phát ra từ, vậy điều quan trọng là dạy trẻ khi nào sử dụng từ và sử dụng như thế nào.

► Khi bạn giảm bớt câu hỏi có câu trả lời là một từ, trẻ học được ý nghĩa chính xác của mỗi từ và khi nói ra từ đó, trẻ có thể đạt được điều trẻ muốn.

204. CON MUỐN GÌ ?

2- 3 tuổi

Cảm nhận

• Khả năng lời bằng lời, từ vựng (2 - 3 tuổi)

Mục đích

Cải thiện khả năng ngôn ngữ biểu cảm và từ vựng.

Mục tiêu

Chỉ một ước muốn bằng cách nêu một đồ vật được yêu thích trong 2 đồ vật lựa chọn.

Dụng cụ

3 đôi đồ vật thường dùng ở nhà mà trẻ biết rõ (một vật của mỗi đôi phải là cái gì mà trẻ thích nhiều nhất).

Tiến trình

► Trẻ phải học sử dụng lời nói để đạt được những gì trẻ muốn. Để có kết quả tốt, bước đầu cho trẻ chọn giữa 2 đồ vật mà một cái trẻ thích nhất, còn cái kia trẻ không thích.

► Bạn ngồi vào bàn, đối diện với trẻ và để một cặp đồ vật trên bàn giữa bạn và trẻ.Ví dụ bạn có thể sử dụng một cái xe hơi nhỏ và một cái nắp (chú ý vật kia là vật không thu hút trẻ)

► Cầm hai tay trẻ trong tay bạn, hướng tay trẻ tới mỗi đồ vật và nêu tên đồ vật một cách chậm rãi và rõ ràng.

► Lặp lại tên đồ vật nhiều lần (chú ý là tay trẻ luôn tiếp xúc với đồ vật khi bạn nêu tên đồ vật đó). Với cách đó trẻ dễ phối hợp tên gọi với đồ vật.

► Tiếp tục giữ bàn tay trẻ cách xa đồ vật, bạn hỏi trẻ: “Con muốn gì?” Trong khi giữ tay trẻ, bạn cho trẻ hiểu là trẻ không đạt được những gì trẻ muốn nếu trẻ không nói bằng lời.

► Nếu trẻ nói từ “xe hơi” hoặc chỉ phát âm được một phần, thưởng trẻ ngay bằng cách khen trẻ và cho trẻ chơi đồ chơi đó vài phút.

► Tiếp tục tiến trình đó cho đến khi tất cả các cặp đồ chơi được sử dụng. Ghi nhận những đồ vật mà trẻ thích gọi tên hơn. Bạn xem có mối quan hệ trong các âm của các từ không. Ví dụ trẻ có khả năng phát ra những âm gần nhau bắt đầu bằng “K” (ca) hoặc “B” (ba) không? Những âm dễ nhất thường là P, B, M, N, D, K, và T.

205. SỞ HỮU

2- 3 tuổi

Cảm nhận

• Khả năng lời bằng lời, biểu cảm (2 - 3 tuổi)
• Xã hội hoá, tương tác cá nhân (2 - 3 tuổi)
• Kỹ năng nhận thức, ngôn ngữ thụ cảm (2 - 3 tuổi)

Mục đích

Cải thiện biểu cảm bằng lời và dạy cách sử dụng sở hữu.

Mục tiêu

Xác định đồ vật thuộc về người nào.

Dụng cụ

Đồ vật thuộc về những thành viên trong gia đình và nhận biết rõ ràng chúng thuộc về họ (ví dụ chiếc giày của ba, áo đầm của mẹ, xe tải của A và búp bê của B).

Tiến trình

► Bạn ngồi vào bàn với trẻ và đặt 4 đồ vật trên bàn trước mặt trẻ. Bạn lấy mỗi đồ vật cá nhân và xác định cho trẻ đồ vật đó thuộc về ai. Bạn nói “chiếc giày của ba” hoặc “xe tải của con”. Bạn nhấn mạnh tên và sở hữu.

► Sau khi xác định mỗi đồ vật cho trẻ, bạn nói “Con đưa cho cô chiếc giày của ba”.

► Bạn lặp lại tiến trình này cho đến khi trẻ có thể đưa cho bạn tất cả những đồ vật mà bạn yêu cầu theo tên của người có đồ vật đó.

► Khi trẻ có khả năng xác định đồ vật, bạn lặp lại bài tập và hỏi trẻ “giày của ai?”. Nếu trẻ ngập ngừng, bạn có thể gợi ý cho trẻ bằng cách phát âm đầu. Động viên trẻ ngay mỗi lần trẻ xác định người có vật sở hữu.

► Bạn đừng mong đợi những gì lúc đầu trẻ dùng giới từ “của”. Ví dụ “giày ba” là câu trả lời có thể chấp nhận. Tuy nhiên bạn tiếp tục nhấn mạnh giới từ “của” cho tới khi trẻ bắt đầu tự sử dụng.

206. TRÒ CHƠI CÓ - KHÔNG

2- 3 tuổi

Cảm nhận

• Khả năng lời bằng lời, từ vựng (2 - 3 tuổi)
• Kỹ năng nhận thức, ngôn ngữ thụ cảm (2 - 3 tuổi)

Mục đích

Cải thiện sự hiểu biết tên và đồ vật và phát triển khả năng nghe những câu hỏi ngắn và trả lời chính xác “có” hoặc “không”.

Mục tiêu

Dùng “có” hoặc “không” một cách chính xác bằng cách nhìn đồ vật và trả lời câu hỏi “Có phải đây là?”

Dụng cụ

Hai hộp nhỏ, 5 đến 8 vật dụng thường dùng trong nhà mà trẻ biết (giày, tách, bóng, thìa, xà phòng).

Tiến trình

► Bạn ngồi vào bàn đối diện trẻ với 2 cái hộp được đặt trên bàn giữa bạn và trẻ. Bạn chỉ cho trẻ mỗi đồ vật mà bạn dùng, sau đó bỏ chúng hết vào một hộp. Khi chỉ cho trẻ mỗi đồ vật, bạn giúp trẻ hiểu bài tập gồm mấy phần.

► Bạn lấy một đồ vật trong hộp và cầm cho trẻ xem. Bạn chắc chắn trẻ nhìn đồ vật đó và hỏi trẻ “Có phải chiếc giày không?”. Lúc đầu chắc bạn phải trả lời câu hỏi để trẻ bắt chước câu trả lời. Bạn nói “Không, đây không phải là chiếc giày”.

► Bạn để đồ vật đó trong hộp khác để trẻ biết là bạn đã làm xong với đồ vật đó. Bạn cũng làm như vậy với mỗi đồ vật cho tới khi tất cả các đồ vật được để trong hộp làm xong.

► Lúc đầu trẻ chỉ có thể trả lời “có”hoặc “không” hoặc gật, lắc đầu.

► Khi trẻ đã quen với bài tập, động viên trẻ lặp lại nguyên câu. Ví dụ “đúng, đây là cái tách”. Bạn bắt đầu với một số ít đồ vật sau tăng dần lên số đồ vật để cải thiện sự tập trung của trẻ.

► Khi chọn lựa đồ dùng cho trò chơi này, bạn chú ý lấy đồ vật mà trẻ biết tên, nếu không thì bài tập quá rối đối với trẻ. Bạn khái quát hóa câu trả lời bằng “có”hoặc “không” suốt ngày bằng cách đặt câu hỏi đơn giản như “con muốn đi đến ghế xít đu không?” hoặc “ có phải tên con là...?”

207. KỂ TÊN CÁC CON VẬT

2- 3 tuổi

Cảm nhận

• Khả năng lời bằng lời, từ vựng (2 - 3 tuổi)
• Kỹ năng nhận thức, ngôn ngữ thụ cảm (2 - 3 tuổi)

Mục đích

Cải thiện từ vựng

Mục tiêu

Kể tên 4 con vật không trợ giúp.

Dụng cụ

Thú nhồi bông hoặc hình ảnh thú.

Tiến trình

► Trong khi bạn giúp trẻ xác định các con vật (xem bài tập 177), thỉnh thoảng bạn xem trẻ có khả năng nêu tên con vật một cách biểu cảm không.

► Để 4 con vật trên bàn trước mặt trẻ, bạn bảo trẻ đưa cho bạn con vật khi bạn nói “Đưa cho cô (con chó)”. Bạn lặp lại tên con thú nhiều lần sau khi trẻ đưa cho bạn con thú đó.

► Sau khi trẻ đưa cho bạn tất cả con thú theo yêu cầu, bạn lấy một tấm hình và chỉ cho trẻ. Bạn hỏi “Cái này là cái gì con?”. Nếu trẻ cần trợ giúp, bạn cho trẻ âm đầu sau đó bạn do dự để trẻ hoàn tất từ đó. Bạn động viên trẻ ngay khi trẻ nói tên con vật.

► Bạn đừng quá nhấn mạnh khía cạnh biểu cảm của bài tập ngay lúc đầu vì trẻ sẽ lúng túng. Dần dần trẻ quen với phần biểu cảm của bài tập, bạn giảm phần thụ cảm và giúp trẻ nêu tên con vật khi bạn đưa những con vật ấy cho trẻ.

208. KỂ TÊN NHỮNG ĐỒ VẬT

2- 3 tuổi

Cảm nhận

• Khả năng lời bằng lời, từ vựng (2 - 3 tuổi)
• Kỹ năng nhận thức, ngôn ngữ thụ cảm (2 - 3 tuổi)
• Kỹ năng nhận thức, sắp xếp cùng loại (2 - 3 tuổi)
• Kỹ năng nhận thức, đọc (2 - 3 tuổi)

Mục đích

Cải thiện khả năng bộc phát trả lời những câu hỏi và nêu tên các đồ vật.

Mục tiêu

Nêu một loạt đồ vật trong một loại được biết chỉ dựa trên cơ bản cảm nhận bằng mắt.

Dụng cụ

Đồ vật thường dùng ở nhà nhóm lại từng loại (ví dụ, đồ ngon để ăn: táo, chuối, khoanh bánh ngọt và bánh bít quy)

Tiến trình

► Khi trẻ có khả năng xác định những đồ vật cùng một loại hoặc trẻ chỉ hoặc trẻ đi tìm những đồ vật đó (xem bài tập 175), bạn bắt đầu dạy trẻ xác định những đồ vật đó một cách biểu cảm. (Chủ yếu bạn theo dõi cùng phương pháp mà bạn sử dụng để xác định thụ cảm những đồ vật)

► Bạn để rải rác những đồ vật ở mọi nơi xung quanh phòng mà trẻ có thể thấy chúng rõ ràng từ nơi trẻ ngồi với bạn. Bạn hỏi “Con, cái gì để ăn?”. Bạn nhấn mạnh rõ ràng loại đó.

► Lúc đầu, trẻ có thể chỉ hoặc đi tìm đồ vật vì đó là công việc của bài tập trước. Lần này, bạn ngăn chặn trẻ đứng dậy để tìm đồ vật. Khi trẻ chỉ đồ vật thích hợp, bạn nói “Con ơi, cái gì đây?”. Chính bạn nêu tên đồ vật một số lần và cho trẻ lặp lại từ đó.

► Vì đa số những từ này sẽ khó đối với trẻ, bạn nên mong đợi những câu trả lời không đầy đủ. Càng lúc bạn tiếp tục bài tập, bạn khuyến khích trẻ nói một cách chính xác hơn.

► Nếu trẻ không tìm tất cả những đồ vật cùng một loại, bạn gây sự chú ý của trẻ trên những đồ vật còn lại và tiếp tục cùng một tiến trình.

► Khi bạn gia tăng nhiều loại mà trẻ có thể xác định một cách biểu cảm và thụ cảm, trẻ bắt đầu học sự phân biệt giữa “Ở đâu có cái gì màu xanh?” trẻ phải chỉ, và “Cái gì màu xanh?” trẻ phải nêu tên.

209. HIỂU CÂU

2- 3 tuổi

Cảm nhận

• Khả năng lời bằng lời, từ vựng (2 - 3 tuổi)
• Kỹ năng nhận thức, ngôn ngữ thụ cảm (2 - 3 tuổi)
• Kỹ năng nhận thức, sắp xếp cùng loại (2 - 3 tuổi)
• Kỹ năng nhận thức, đọc (2 - 3 tuổi)

Mục đích

Dùng những câu có cấu trúc đơn giản một cách biểu cảm.

Mục tiêu

Nhìn hình ảnh và mô tả hình ảnh bằng một câu 3 hoặc 4 từ gồm chủ từ và động từ.

Dụng cụ

Tờ giấy cứng lớn, hình ảnh người đang làm những việc thường ngày (ví dụ, chạy, đi, ngủ).

Tiến trình

► Bạn chia tờ giấy cứng làm đôi, phân nửa với tựa đề “AI” và phân nửa với tựa đề “LÀM CÁI GÌ”. Bạn để tờ giấy cứng này trên bàn trước mặt trẻ. Bạn chuẩn bị một lô hình với ba ví dụ của một người đang hoạt động (ví dụ 3 hình ảnh một người đang đi).

► Nếu bạn cũng sử dụng bài tập này để đọc, bạn viết vào mỗi hình điều tương ứng.

► Chỉ cho trẻ một hình và mô tả hành động. Bạn nói “Con nhìn này, người đàn ông đi”. Đặt hình đó phía trên tờ giấy cứng khi bạn chắc chắn là trẻ nhìn hình.

► Bạn lấy tiếp một hình khác cùng hoạt động (chú ý nhân vật phải cùng giới tính với hình) và đặt hình đó phía bên “AI” của tờ giấy cứng.

► Hướng sự chú ý của trẻ về phía hình thứ hai và nói “Con nhìn này, ai?”. Cố gắng cho trẻ nói “người đàn ông”. Nếu trẻ không trả lời, hướng sự chú ý của trẻ về phía hình thứ nhất và lặp lại câu “người đàn ông đi”, rồi hướng sự chú ý của trẻ vào hình thứ hai và lặp lại câu đó. Sau đó bạn nói “Ai? Người đàn ông”.

► Lặp lại tiến trình đó với hình thứ ba và phía bên “LÀM CÁI GÌ” của tờ giấy cứng. Bạn hỏi trẻ “Ông đó làm gì?”. Sau cùng cho trẻ phối hợp hai ý để làm một câu.

► Lặp lại tiến trình đó với những hoạt động khác đơn giản như chạy, leo lên ngựa, lái xe hơi, bơi hoặc nhảy. (Bạn đảm bảo là trẻ biết họat động và giới tính của 3 nhân vật trên hình được dễ dàng nhận biết.)

Screenshot 2023 04 30 at 16 14 42 — Thẻ hình để dạy câu hỏi

Nguồn tài liệu

Nội dung trong bài viết này được trích ra từ cuốn sách "Teaching Activities for Autistic Children: Individualized Assessment and Treatment for Autistic and Developmentally Disabled Children" của tác giả Eric Schopler và Margaret Lansing, Leslie Waters hiệu đính, được chuyển ngữ tiếng Việt từ tiếng Pháp bởi cô Trần Thị Khấn, cô Nguyễn Thị Khước và BS. Phạm Ngọc Khanh hiệu đính.

Nguồn tin: Eric Schopler

Từ khóa: tự kỷ, những hoạt động dạy trẻ tự kỷ, dạy trẻ tự kỷ, dạy trẻ tự kỷ khả năng bằng lời, dạy trẻ 2-3 tuổi khả năng bằng lời

Xem thêm các tin khác

[Dạy trẻ tự kỷ] Khả năng bằng lời (2-3 tuổi)

MỤC LỤC

203. ĐỀ NGHỊ CHỈ MỘT TỪ

Cảm nhận

Mục đích

Mục tiêu

Dụng cụ

Tiến trình

204. CON MUỐN GÌ ?

Cảm nhận

Mục đích

Mục tiêu

Dụng cụ

Tiến trình

205. SỞ HỮU

Cảm nhận

Mục đích

Mục tiêu

Dụng cụ

Tiến trình

206. TRÒ CHƠI CÓ - KHÔNG

Cảm nhận

Mục đích

Mục tiêu

Dụng cụ

Tiến trình

207. KỂ TÊN CÁC CON VẬT

Cảm nhận

Mục đích

Mục tiêu

Dụng cụ

Tiến trình

208. KỂ TÊN NHỮNG ĐỒ VẬT

Cảm nhận

Mục đích

Mục tiêu

Dụng cụ

Tiến trình

209. HIỂU CÂU

Cảm nhận

Mục đích

Mục tiêu

Dụng cụ

Tiến trình

Nguồn tài liệu

Xem thêm các tin khác

5 bước để nhận ra điểm mạnh ở trẻ

Các loại điểm mạnh ở trẻ em

Cách khen ngợi giúp xây dựng lòng tự trọng cho trẻ em