Chế độ điều trị cảm giác (a sensory diet) là gì?

 

Chế độ điều trị cảm giác là gì?

Chế độ điều trị cảm giác (a sensory diet),  được tạo ra bởi hai trị liệu nghề nghiệp là Wilbarger và Wilbarger (1991), là một kế hoạch cá nhân bao gồm các hoạt động thể chất được điều chỉnh phù hợp với một người để giúp người đó tìm kiếm cảm giác của họ. Kế hoạch này cung cấp các thông tin cảm giác cần thiết để giúp trẻ tập trung và tham gia các hoạt động. 

Mục tiêu của chế độ điều trị cảm giác là giúp trẻ có được trạng thái cảm xúc “phù hợp”. Điều đó có nghĩa là đối với những đứa trẻ có xu hướng bị kích thích quá mức, chế độ điều trị hợp lý với các hoạt động thể chất sẽ giúp các em thoát khỏi trạng thái quá tải cảm xúc và cảm thấy bình tĩnh hơn;  còn đối với những đứa trẻ cảm thấy uể oải thì việc thực hiện các hoạt động sẽ giúp các em tỉnh táo hơn.

Nhà trị liệu sẽ thiết kế một chế độ điều trị cảm giác phù hợp. Sau đó, cha mẹ và người chăm sóc có thể thực hiện chế độ này tại nhà, và giáo viên/ trợ giảng có thể áp dụng nó ở trường cho trẻ. Khi trẻ gặp rối loạn cảm giác, thách thức lớn nhất là nhận biết được khi trẻ phản ứng quá mức hoặc không đủ, và sau đó điều chỉnh cảm giác đầu vào để trẻ phản ứng một cách thích hợp. Đồng thời, cần đưa ra những thử thách phù hợp để giúp trẻ cân bằng. Chính vì vậy, cha mẹ nên tham khảo ý kiến ​​của một nhà trị liệu có kinh nghiệm về các vấn đề về rối loạn xử lý giác quan.
 

Một chế độ điều trị cảm giác hợp lý sẽ được điều chỉnh để đáp ứng nhu cầu cảm xúc cụ thể của trẻ. Các hoạt động thể chất được thiết kế dựa vào các vấn đề về cảm giác mà đứa trẻ gặp phải.

Ví dụ

Nếu một đứa trẻ uể oải (các nhà trị liệu nghề nghiệp gọi đây là tình trạng kích thích thấp ), một chế độ điều trị hợp lý có thể bao gồm một thói quen như sau:

► Thực hiện 20 bước nhảy

► Nảy trên một quả bóng trị liệu 20 lần

► Giữ tư thế yoga con bọ trong 10 giây

Kế hoạch sẽ chỉ rõ số lần lặp lại chuỗi hoạt động này và mỗi phiên sẽ kéo dài bao lâu (các hoạt động có thể kéo dài hàng giờ). Nó cũng bao gồm số lần thực hiện thói quen trong ngày.

Một số hoạt động thể chất trong chế độ điều trị cảm giác

Một số hoạt động thể chất có thể giúp giải quyết các vấn đề về rối loạn giác quan. Các hoạt động này sẽ thay đổi tùy theo độ tuổi và vấn đề cảm xúc của trẻ. Dưới đây là một số ví dụ về một số hoạt động trong chế độ điều trị các cảm giác như cảm thụ bản thể, tiền đình, xúc giác, thính giác, thị giác, khứu giác và vị giác.

 Cảm thụ bản thể

Thông qua việc nâng, đẩy và kéo các vật nặng, con người có thể hiểu được cảm giác về cơ thể mình.

Một số ý tưởng để điều trị rối loạn cảm giác liên quan đến cảm thụ bản thể bao gồm:

► Đẩy xe đẩy em bé hoặc xe hàng ở siêu thị

► Kéo một toa xe đồ chơi chứa đầy đồ vật

► Mang ba lô

► Chơi lò cò

► Chống đẩy vào tường

► Nâng tạ

► Hút bụi

► Bơi lội

 Tiền đình

Đầu vào cảm giác tiền đình (cảm giác liên quan đến chuyển động) được tạo ra bởi bất kỳ loại chuyển động nào, chẳng hạn như quay hoặc lắc lư.

Dưới đây là một số ý tưởng điều trị rối loạn cảm giác tiền đình: 

► Đung đưa trên xích đu

► Nằm trên võng

► Quay trên đĩa Sit n' Spin

► Lăn

► Nhảy jumping jacks

► Khiêu vũ

Xúc giác

Xúc giác giúp chúng ta biết được cảm giác nhẹ, áp lực sâu, bề mặt của đồ vật, nhiệt độ, độ rung và cảm giác đau.

Một số ý tưởng điều trị rối loạn xúc giác bao gồm:

► Vẽ trên cát hoặc muối

► Xoa bóp tay

► Đập tay 

► Chơi với cát trọng lực

► Móc, đan hoặc may

► Chơi với kem cạo râu hoặc xà phòng có bọt

Thính giác

Đầu vào thính giác là những gì chúng ta nghe và cách chúng ta nghe.

Một số ý tưởng để làm dịu và cung cấp đầu vào âm thanh là:

► Nghe nhạc

► Lắng nghe âm thanh trong thiên nhiên

► Sử dụng tai nghe lọc tiếng ồn để làm giảm âm thanh

► Chơi một loại nhạc cụ

► Nghe tiếng nước chảy

Thị giác

Một số môi trường có thể gây kích thích thị giác, chẳng hạn như bảng thông báo trong lớp, phòng có nhiều ánh sáng, có màu sắc tươi sáng hoặc hoa văn rối rắm trên tường hoặc rèm cửa.

Để giảm kích thích thị giác, chúng ta có thể sử dụng những biện pháp như:

► Sắp xếp đồ đạc trật tự, có tổ chức

► Lưu trữ các đồ dùng trong thùng hoặc hộp

► Tránh sử dụng ánh sáng huỳnh quang

► Sử dụng màu sơn trung tính

Khứu giác

Ngửi một số mùi nhất định có thể gây kích thích, làm dịu hoặc cũng có thể khiến một số trẻ rơi vào tình trạng quá tải cảm giác.

Để giảm những căng thẳng cho trẻ, chúng ta có thể dùng một số liệu pháp sau:

► Cho trẻ khám phá mùi hương dịu nhẹ để tìm sở thích. Những mùi hương dịu nhẹ bao gồm mùi hoa oải hương, vani, hoa nhài và hoa hồng.

► Cho trẻ khám phá những mùi hương kích thích khứu giác như bạc hà hoặc cam quýt

► Cho trẻ ngửi mùi của các loại thảo mộc và gia vị khác nhau

► Với trường hợp không thích mùi, cha mẹ có thể tìm kiếm các sản phẩm không mùi như chất tẩy rửa, xà phòng hoặc dầu gội đầu không mùi.

Vị giác

Đầu vào vị giác được cảm nhận bằng lưỡi nhưng cách vị giác được cảm nhận thường bị ảnh hưởng mạnh mẽ bởi khứu giác. Khi nói đến hương vị, hãy cho trẻ thử nghiệm các hương vị khác nhau.

Quá trình xử lý cảm giác bằng miệng không chỉ liên quan đến vị giác mà còn cả xúc giác và cảm thụ bản thể.

► Mùi vị mạnh có thể kích thích đứa trẻ kém nhạy cảm.

► Cho trẻ tham gia vào quá trình nấu ăn để tăng cơ hội trẻ được thử các loại thực phẩm mới.

► Cho trẻ ăn các thực phẩm giòn như rau sống, bỏng ngô, bánh quy, táo cho những trẻ thích nhai.

► Đối với những đứa trẻ thích nhai, hãy sử dụng đồ trang sức có thể nhai (chewy jewelry).

► Cho trẻ thưởng thức thức ăn dai như bánh tráng xoài, bánh tráng sữa, thịt bò khô, kẹo dẻo hoặc nho khô.

► Đối với những trẻ thích mút hoặc liếm đồ vật, hãy thử dùng kem que, đá viên hoặc uống bằng ống hút.

Đây chỉ là một số gợi ý trong số các hoạt động được sử dụng để tạo ra chế độ điều trị cảm giác hợp lý. Khi trẻ bị rối loạn cảm giác, chúng ta cần làm việc với một nhà trị liệu chuyên nghiệp có kinh nghiệm, họ không chỉ có thể thiết kế chế độ điều trị hợp lý mà còn có thể hỗ trợ hỗ trợ trực quan và lên lịch cho các hoạt động trong ngày.

Nguồn tài liệu

Nội dung trong bài viết này được chuyển ngữ và biên tập từ hai bài gốc cùng tên "What is a sensory diet?(understood.org)" và "What is a sensory diet? (autismawarenesscentre.com)".