Khó khăn trong kiểm soát cảm xúc ở người mắc ADHD

Người mắc ADHD có những cảm xúc giống như người khác. Điểm khác biệt là họ thường cảm nhận những cảm xúc này mãnh liệt hơn. Cảm xúc này cũng kéo dài hơn và có thể ảnh hưởng đến cuộc sống hàng ngày.

Do đó, người mắc ADHD có thể gặp phải:

► Cảm giác nản lòng, thất vọng hoặc tức giận quá mức.

► Dễ dàng bỏ cuộc những việc đang làm.

► Tránh giao tiếp với người khác.

Người mắc ADHD thường học cách kiểm soát cảm xúc tốt hơn khi lớn lên. Tuy nhiên, một số người vẫn tiếp tục gặp khó khăn khi trưởng thành. Mặc dù vậy, người ở mọi lứa tuổi đều có thể học các kỹ năng để giúp kiểm soát cảm xúc.

Ví dụ về khó khăn trong kiểm soát cảm xúc ở người mắc ADHD

Ở những người mắc ADHD, việc khó khăn trong kiểm soát cảm xúc có thể biểu hiện theo nhiều cách khác nhau. Một số người gặp vấn đề trong việc kiềm chế cảm xúc khi tức giận hoặc căng thẳng. Số khác lại khó khăn trong việc bắt đầu làm việc khi cảm thấy buồn chán.

Người mắc ADHD cũng có thể:

► Dễ dàng cảm thấy thất vọng vì những điều khó chịu nhỏ nhặt.

► Lo lắng quá nhiều hoặc quá lâu ngay cả về những chuyện nhỏ.

► Khó khăn trong việc bình tĩnh lại sau khi khó chịu hoặc tức giận.

► Cảm thấy tổn thương hoặc bị xúc phạm ngay cả với những lời phê bình nhẹ nhàng.

► Cảm thấy cấp bách phải có được thứ gì đó mà họ muốn ngay lập tức.

Tại sao người mắc ADHD lại khó kiểm soát cảm xúc?

Người mắc ADHD thường gặp khó khăn với một nhóm các kỹ năng tinh thần được gọi là chức năng điều hành (executive function). Những kỹ năng này giúp chúng ta duy trì sự tỉnh táo, kiểm soát cách phản ứng với các tình huống và cảm xúc. Chúng bao gồm tư duy linh hoạt và kiểm soát hành vi theo ý muốn.

Bộ nhớ làm việc (working memory) cũng là một kỹ năng điều hành mà người mắc ADHD gặp khó khăn. Họ có thể quá tập trung vào cảm xúc của mình trong thời điểm hiện tại mà quên đi những cảm xúc khác. Ví dụ, họ có thể cảm thấy tức giận và nói ra những lời khó nghe, ngay cả khi họ thực sự không muốn làm ai đó buồn.

Các kỹ năng điều hành phát triển theo thời gian. Trẻ em mắc ADHD có thể kiểm soát cảm xúc tốt hơn khi lớn lên. Tuy nhiên, những thách thức này thường tiếp tục cho đến tuổi trưởng thành.

Làm thế nào để giúp trẻ AHDH kiểm soát cảm xúc

Khi trẻ em gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, cha mẹ có thể cảm thấy không thể nào khiến chúng bình tĩnh lại hoặc ngăn chặn những hành vi tiêu cực. Nhưng có những cách để giúp trẻ kiểm soát và quản lý cảm xúc của mình.

1. Bắt đầu bằng việc thừa nhận cảm xúc của trẻ. Sử dụng các cụm từ như "Mẹ thấy con thất vọng vì không đạt giải nhất hội chợ khoa học." Không nên tranh luận xem trẻ có nên cảm thấy như vậy hay không. Điều đó thường chỉ khiến vấn đề thêm phức tạp.

2. Khi trẻ đã bình tĩnh, hãy đề nghị giúp chúng tìm cách giải quyết cảm xúc theo hướng tích cực hơn. Điều này có thể giúp trẻ thay đổi suy nghĩ. Ví dụ, bạn có thể nói:

"Mẹ biết con buồn vì không đạt giải nhất và muốn bỏ đi. Nhưng con đã rất chăm chỉ cho dự án của mình và mọi người xem dự án của con có vẻ rất ấn tượng. Mẹ tự hào về những gì con đã làm được."

3. Ngoài ra, bạn có thể tham khảo các cách sau:

► Dạy cho trẻ các kỹ năng thư giãn: Thực hành hít thở sâu, đếm ngược hoặc nghe nhạc nhẹ nhàng có thể giúp trẻ bình tĩnh lại.

► Khuyến khích trẻ thể hiện cảm xúc theo cách lành mạnh: Cho trẻ biết rằng không sao nếu chúng cảm thấy tức giận hoặc thất vọng, nhưng hãy dạy trẻ cách thể hiện cảm xúc đó theo cách tích cực, chẳng hạn như nói ra suy nghĩ của mình một cách bình tĩnh thay vì la hét hay đánh nhau.

► Làm gương: Trẻ em học hỏi rất nhiều từ cách bố mẹ thể hiện cảm xúc. Hãy cho con thấy cách bạn kiểm soát cảm xúc của mình trong những tình huống căng thẳng.

► Tìm kiếm sự hỗ trợ chuyên nghiệp: Nếu trẻ gặp khó khăn nghiêm trọng trong việc kiểm soát cảm xúc, hãy tham khảo ý kiến của bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý để có những lời khuyên và phương pháp can thiệp phù hợp.

Các phương pháp điều trị khác

Điều trị ADHD có thể giúp mọi người phát triển các chiến lược để kiểm soát cảm xúc của mình. Các phương pháp điều trị này có thể bao gồm:

Thuốc

Thuốc không phải dành cho tất cả mọi người. Nhưng đối với hầu hết những người mắc ADHD, đây là phương pháp điều trị hiệu quả nhất. Hãy tham khảo ý kiến bác sĩ hoặc chuyên gia y tế của bạn.

Liệu pháp nhận thức - hành vi (CBT)

Liệu pháp này giúp mọi người nhận biết những suy nghĩ và hành vi tiêu cực và thay thế chúng bằng những suy nghĩ và hành vi tích cực hơn.

Liệu pháp hành vi

Liệu pháp này tập trung vào việc thay đổi các hành vi cụ thể bằng cách sử dụng hệ thống phần thưởng và hình phạt.

Bên cạnh việc điều trị, cha mẹ, người chăm sóc và giáo viên có thể học các kỹ năng để giúp trẻ em mắc ADHD quản lý cảm xúc và các triệu chứng khác của bệnh.

Nguồn tài liệu

Nội dung trong bài viết này được chuyển ngữ và biên tập từ bài gốc "ADHD and emotions (understood.org)".