Tôi đau lòng khi con trai mắc ADHD nói dối — và đây là cách tôi đối diện

Bản thân tôi không mắc ADHD, nhưng con trai tuổi teen của tôi thì có. Vào những ngày mọi thứ suôn sẻ nhất, tôi vẫn có cảm giác như mình đang dần phát điên, vì hai mẹ con sống trong hai “thực tại” rất khác nhau. Lý do chính là vì con tôi gặp khó khăn trong việc ghi nhớ công việc cần làm và kiểm soát bản thân. Để bù đắp cho những điểm yếu đó, con dường như thường xuyên "tạo ra" một phiên bản khác của sự thật.

Nói thẳng ra, con tôi thường nói dối. Những cuộc đối thoại về bài tập về nhà thường diễn ra thế này:

Tôi: “Con đã làm xong bài toán chưa? Mẹ thấy con có 6 bài cần nộp vào ngày mai.”
Con: “Con làm hết vào giờ ăn trưa rồi mẹ. Con ngồi cạnh tủ đồ, làm hết bài và còn nộp trước khi tan học.”

Tôi biết con đang nói dối, thậm chí còn chưa nói hết câu. Vì sao ư?

Trường học có hệ thống thông báo dành cho phụ huynh. Tôi nhận được email mỗi ngày với thông tin điểm số, bài tập đã hoàn thành, bài còn thiếu, và các dự án sắp tới — trước khi con về đến nhà. Và tôi biết con chưa nộp bài toán.

Khi tôi hỏi lại, con vẫn khăng khăng: “Con nộp rồi mà. Chắc cô giáo làm mất bài của con. Con thề là con đã làm rồi, chỉ là chưa hiện trên hệ thống thôi.”

Điều khiến tôi hoang mang là con không hề mưu mô. Những lời nói dối của con không phức tạp hay khéo léo — chúng hiển nhiên là sai. Và không có lý do gì để con phải nói dối tôi cả. Nếu con chưa làm bài, tôi có thể giúp.

Tôi đã dần hiểu vì sao con lại như vậy

Tôi biết con ghét việc học vì nó quá khó khăn. Trong đầu con, nói dối về việc đã làm xong bài tập có lẽ dễ hơn rất nhiều so với việc thật sự phải ngồi xuống và vật lộn với những con số. Dễ hơn là phải chịu thêm một cuộc trò chuyện khiến con cảm thấy như mình là kẻ thất bại.

Và tôi cũng không nghĩ con cố ý nói dối. Một nửa thời gian, tôi cho rằng con thậm chí còn không biết mình đang nói dối. Nó giống như kiểu "ước gì điều đó là sự thật" — con muốn lời nói đó là thật đến mức con tin vào nó.

Con muốn bài tập đã hoàn thành. Con muốn là đứa trẻ ngồi làm bài vào giờ ăn trưa. Con muốn là người biết sắp xếp lịch trình, ưu tiên nhiệm vụ và hoàn thành mọi thứ đúng hạn. Nhưng đó không phải là thực tế của con, nên con giả vờ là mình như vậy.

Cách tôi học cách đón nhận điều này

Thật lòng mà nói, việc nghĩ rằng con không cố ý nói dối giúp tôi cảm thấy dễ chịu hơn. Thực ra, hầu hết chúng ta đều từng nói những “lời nói dối vô hại” ở mức độ nào đó. Hãy nghĩ đến lần gần đây nhất bạn từ chối một lời mời tụ tập. Có lẽ bạn cũng từng bịa lý do nào đó chỉ để tránh làm tổn thương người khác — tôi cũng vậy.

Cuối cùng, tôi xử lý những “lời nói dối ADHD” của con giống như mọi lời nói dối khác. Tôi cố không nổi giận, hoặc ít nhất là không để lộ điều đó.

Khi bị hỏi thẳng, con thường chối. Nhưng sau khi tôi tiếp tục nhẹ nhàng dò hỏi, con sẽ òa khóc và thú nhận.

Phía sau lời nói dối là nỗi đau và sự xấu hổ

Con dùng lời nói dối như một cơ chế sinh tồn để sống trong hệ thống giáo dục không phù hợp với con. Nhưng khi sự thật được nói ra, hai mẹ con ôm nhau và cùng trò chuyện về vấn đề thật sự: nỗi lo lắng về bài tập. Sau đó, chúng tôi nói về việc vì sao nói thật lại quan trọng.

Tôi nói với con rằng tôi yêu con, tôi tự hào vì con luôn cố gắng, và rằng chúng tôi sẽ cùng nhau vượt qua. Không ai đáng phải thấy xấu hổ cả.

Thông điệp cuối cùng

• Khi con nói dối, hãy cố nhìn sâu hơn vào nguyên nhân và cảm xúc đằng sau.
• Hãy giữ bình tĩnh và tạo không gian để con được nói thật mà không sợ bị chỉ trích.
• Tình yêu thương và sự đồng cảm là chìa khóa giúp cả cha mẹ và con vượt qua những khoảnh khắc khó khăn này.

Nguồn tài liệu

Nội dung trong bài viết này được chuyển ngữ và biên tập từ bài gốc "It hurts when my son with ADHD lies to me — here’s how I handle it  (understood.org)".