ADHD và trầm cảm

 

Mặc dù ADHD không trực tiếp gây ra trầm cảm, nhưng hai tình trạng này thường xuất hiện cùng nhau. Trẻ em mắc ADHD có nguy cơ mắc trầm cảm cao hơn nhiều so với trẻ không mắc ADHD. Điều này đặc biệt đúng khi chúng bước vào tuổi thiếu niên.

Tại sao hai tình trạng này thường đi kèm? Một trong những lý do, đó là ADHD có thể tạo ra nhiều thách thức cho trẻ, và những thách thức đó có thể dẫn đến trầm cảm. Các vấn đề ở trường và hành vi không tốt có thể khiến lòng tự trọng của trẻ bị tổn thương. Khó khăn trong kỹ năng xã hội có thể khiến trẻ cảm thấy bị cô lập.

Những thách thức này có thể khiến trẻ cảm thấy thất vọng về bản thân và khả năng của mình. Theo thời gian, điều này có thể dẫn đến cảm giác bất lực và vô vọng, là những triệu chứng của trầm cảm.

Một số trẻ em mắc ADHD có thể có cơ địa dễ bị trầm cảm. ADHD liên quan đến sự khác biệt trong não bộ. Và một số sự khác biệt này có thể khiến trẻ dễ cảm thấy buồn chán hơn.

ADHD cũng thường đi kèm với lo âu và lạm dụng chất kích thích. Cả hai điều này đều có thể làm tăng nguy cơ trầm cảm. Các nhà nghiên cứu đang tìm hiểu những yếu tố khác có thể khiến trẻ em và thanh thiếu niên mắc ADHD dễ bị trầm cảm hơn. Chúng bao gồm giới tính, tiền sử gia đình và độ tuổi được chẩn đoán ADHD.

Điều quan trọng là phải lưu tâm đến các dấu hiệu trầm cảm hoặc những lời nói bế tắc, tuyệt vọng. Thanh thiếu niên mắc cả ADHD và trầm cảm có nguy cơ tự tử cao hơn so với những người trẻ chỉ mắc một trong hai tình trạng này.

Dấu hiệu trầm cảm ở trẻ em mắc ADHD

Trầm cảm ở trẻ em mắc ADHD có thể biểu hiện giống như trầm cảm ở bất kỳ trẻ vị thành niên nào khác. Các triệu chứng của trầm cảm bao gồm:

► Cảm thấy rất buồn chán (hoặc thứ mà bác sĩ gọi là "trầm cảm")

► Tránh bạn bè và mất hứng thú với các hoạt động yêu thích

► Dễ dàng cáu gắt hoặc tức giận vì những chuyện nhỏ nhặt

► Khó tập trung

► Không làm bài tập về nhà hoặc không đi học

► Thay đổi thói quen ngủ hoặc ăn uống

► Hay nói về cảm giác vô vọng, bất lực hoặc muốn tự tử

Trầm cảm cũng có thể khiến các hành vi của ADHD trở nên trầm trọng hơn. Ví dụ, trẻ em có vẻ thậm chí còn mất tập trung hoặc lộn xộn hơn. Chúng cũng có thể dễ dàng cảm thấy bực bội và hành động nhiều hơn.

Điều trị ADHD và Trầm cảm ở trẻ em

Có nhiều cách để điều trị ADHD và trầm cảm ở trẻ em, bao gồm các liệu pháp khác nhau.

► Liệu pháp nhận thức - hành vi (Cognitive behavioral therapy - CBT): Là một loại hình tư vấn tâm lý thường được sử dụng để điều trị trầm cảm, lo âu và các vấn đề sức khỏe tâm thần khác. Liệu pháp này giúp trẻ em nhận biết những suy nghĩ và hành vi tiêu cực của mình, từ đó thay thế chúng bằng những suy nghĩ và hành vi tích cực hơn.

► Liệu pháp hành vi (Behavior therapy): Loại liệu pháp này được thiết kế để hỗ trợ trẻ em mắc ADHD. Liệu pháp tập trung vào việc thay đổi các hành vi cụ thể bằng cách sử dụng hệ thống phần thưởng và hình phạt.

Nhiều trẻ em có kết quả điều trị tốt nhất khi kết hợp cả liệu pháp và thuốc. Bác sĩ hoặc chuyên gia sức khỏe tâm thần sẽ đánh giá tình trạng của trẻ và đưa ra phác đồ điều trị phù hợp.

Thuốc điều trị ADHD và trầm cảm

Nhiều trẻ em, thanh thiếu niên và người trẻ tuổi sử dụng thuốc điều trị ADHD. Một số trường hợp cũng có thể dùng thêm thuốc chống trầm cảm. Với phương pháp điều trị thích hợp, việc sử dụng kết hợp cả hai loại thuốc này có thể an toàn và hiệu quả. Tuy nhiên, không phải lúc nào cũng cần dùng đến hai loại thuốc.

Cha mẹ và người chăm sóc nên trao đổi với bác sĩ hoặc chuyên gia trị liệu của trẻ để tìm ra cách tốt nhất để điều trị các triệu chứng của ADHD và trầm cảm.

Cần lưu ý rằng một số trẻ em có thể tự ý dùng thuốc. Thanh thiếu niên mắc ADHD cảm thấy trầm cảm có thể cố gắng cải thiện tâm trạng bằng cách sử dụng rượu hoặc chất kích thích. Chúng có thể nghĩ rằng cần sa giúp chúng cảm thấy tốt hơn hoặc hoạt động tốt hơn. Nhưng các nghiên cứu cho thấy cần sa có thể làm trầm trọng thêm các triệu chứng ADHD, bao gồm cả khó khăn với chức năng điều hành và trí nhớ làm việc.

Triệu chứng chồng chéo và chẩn đoán nhầm

Đôi khi trầm cảm có thể bị chẩn đoán nhầm là ADHD, và ngược lại. Điều đó bởi vì nhìn bề ngoài, chúng có thể có vẻ giống nhau. Nhưng dưới đây là một số điểm khác biệt chính:

► Trẻ em bị trầm cảm: Cảm thấy tuyệt vọng và bế tắc. Chúng thường có ít năng lượng và mất hứng thú với các hoạt động giao tiếp xã hội. Tâm trạng u buồn có thể kéo dài hàng tuần hoặc thậm chí hàng tháng.

► Trẻ em mắc ADHD nhưng không bị trầm cảm: Thường cảm thấy bực bội và thậm chí tức giận về những thách thức mà chúng đang gặp phải. Chúng có thể gặp khó khăn trong việc hòa đồng với bạn bè nhưng vẫn khao khát cơ hội được giao lưu xã hội.

Nguồn tài liệu

Nội dung trong bài viết này được chuyển ngữ và biên tập từ bài gốc "ADHD and depression  (understood.org)".