Rối loạn tăng động giảm chú ý (ADHD): Giải mã nguyên nhân, triệu chứng

 

Triệu chứng ADHD

Triệu chứng thiếu chú ý

► Khó tập trung: Trẻ gặp khó khăn trong việc tập trung vào một nhiệm vụ trong thời gian dài, dễ bị sao nhãng bởi các kích thích bên ngoài.

► Hay mất tập trung: Trẻ thường xuyên quên dặn dò, để mất đồ, hoặc không thể nhớ chi tiết về một sự kiện vừa xảy ra.

► Dễ bị xao nhãng: Bất kỳ tiếng ồn nhỏ, chuyển động hoặc sự thay đổi nào trong môi trường xung quanh cũng có thể khiến trẻ mất tập trung.

► Hay quên: Trẻ thường xuyên quên làm bài tập, quên mang đồ dùng học tập hoặc quên lời hẹn.

► Khó làm theo hướng dẫn: Trẻ gặp khó khăn trong việc làm theo các hướng dẫn nhiều bước hoặc phức tạp, thường xuyên làm sai hoặc bỏ sót một số bước.

Triệu chứng hiếu động thái quá

► Bồn chồn: Trẻ luôn ngọ nguậy, vặn vẹo cơ thể, không thể ngồi yên một chỗ trong thời gian dài.

► Hay ngọ nguậy: Trẻ thường xuyên vung tay, vẫy chân hoặc gõ chân khi ngồi học hoặc tham gia các hoạt động khác.

► Nói nhiều: Trẻ nói liên tục, chen ngang lời người khác, hoặc khó giữ im lặng khi cần thiết.

► Chạy nhảy liên tục: Trẻ luôn muốn chạy nhảy, leo trèo, hoặc tham gia các hoạt động thể chất năng động.

► Khó ngồi yên: Trẻ gặp khó khăn trong việc ngồi yên một chỗ trong thời gian dài, thường xuyên đứng dậy đi lại hoặc thay đổi tư thế.

Triệu chứng hành vi bốc đồng

► Hành động mà không suy nghĩ hậu quả: Trẻ thường xuyên đưa ra quyết định vội vàng, không suy nghĩ kỹ về hậu quả của hành động.

► Chen ngang lời người khác: Trẻ thường xuyên chen ngang lời người khác khi họ đang nói chuyện hoặc trả lời câu hỏi trước khi người khác hỏi xong.

► Khó chờ đợi đến lượt: Trẻ gặp khó khăn trong việc chờ đợi đến lượt mình, thường xuyên chen ngang hàng hoặc chen vào cuộc trò chuyện của người khác.

► Ngắt lời người khác: Trẻ thường xuyên ngắt lời người khác khi họ đang nói chuyện.

► Làm việc ẩu tả: Trẻ thường xuyên làm việc ẩu tả, sai sót do không dành đủ thời gian để suy nghĩ và hoàn thành công việc một cách cẩn thận.

Mức độ nghiêm trọng của các triệu chứng ADHD có thể khác nhau ở mỗi trẻ. Một số trẻ chỉ có một số triệu chứng nhẹ, trong khi những trẻ khác có nhiều triệu chứng nghiêm trọng hơn ảnh hưởng đến học tập, sinh hoạt và các mối quan hệ.

Nguyên nhân gây ra ADHD

Nguyên nhân chính xác của ADHD vẫn chưa được biết rõ, nhưng các nghiên cứu cho thấy sự kết hợp của yếu tố di truyền và môi trường đóng vai trò quan trọng.

Yếu tố di truyền

► Tiền sử gia đình: Nếu cha mẹ hoặc anh chị em ruột bị ADHD, trẻ có nguy cơ mắc cao hơn. Các nghiên cứu cho thấy di truyền chiếm khoảng 70% nguy cơ mắc ADHD.

► Gen di truyền: Các nhà khoa học đã xác định một số gen di truyền liên quan đến ADHD. Những gen này ảnh hưởng đến cách thức hoạt động của não bộ, đặc biệt là các vùng não bộ liên quan đến sự chú ý, kiểm soát hành vi và điều chỉnh cảm xúc.

Yếu tố môi trường

► Môi trường thai kỳ: Một số yếu tố môi trường trong thai kỳ có thể làm tăng nguy cơ mắc ADHD, bao gồm: sinh non, cân nặng khi sinh thấp, tiếp xúc với chì, hút thuốc lá hoặc uống rượu trong thai kỳ.

► Môi trường thời thơ ấu: Một số yếu tố môi trường thời thơ ấu có thể làm tăng nguy cơ mắc ADHD hoặc làm nặng thêm các triệu chứng, bao gồm: thiếu ngủ, chế độ ăn uống không lành mạnh, tiếp xúc với độc tố môi trường, bạo lực gia đình hoặc lạm dụng tình dục.

Cơ chế tác động của các yếu tố di truyền và môi trường

Các nhà khoa học tin rằng các yếu tố di truyền và môi trường tương tác với nhau để gây ra ADHD. Khi một trẻ có các gen di truyền làm tăng nguy cơ mắc ADHD, các yếu tố môi trường có thể kích hoạt hoặc làm trầm trọng thêm các triệu chứng. Ví dụ, nếu một trẻ có gen di truyền khiến trẻ khó tập trung, việc tiếp xúc với môi trường ồn ào hoặc hỗn loạn có thể khiến trẻ càng khó tập trung hơn.

Chẩn đoán ADHD

Chẩn đoán ADHD thường dựa trên các tiêu chí sau:

► Tiêu chí lâm sàng: Trẻ có các triệu chứng thiếu chú ý, hiếu động hoặc bốc đồng kéo dài ít nhất 6 tháng và ảnh hưởng đáng kể đến học tập, sinh hoạt hoặc các mối quan hệ.

► Tiêu chí loại trừ: Loại trừ các nguyên nhân khác có thể gây ra các triệu chứng tương tự như ADHD, chẳng hạn như rối loạn lo âu, trầm cảm, rối loạn học tập hoặc thiếu ngủ.

Chẩn đoán ADHD thường được thực hiện bởi bác sĩ tâm thần hoặc nhà tâm lý học. Các chuyên gia sẽ thu thập thông tin từ cha mẹ, giáo viên và trẻ em, đồng thời tiến hành các bài kiểm tra đánh giá tâm lý và hành vi.

Điều trị ADHD

Điều trị ADHD thường bao gồm kết hợp các phương pháp sau:

► Liệu pháp hành vi: Giúp trẻ học cách kiểm soát hành vi, cải thiện khả năng tập trung và kỹ năng tổ chức.

► Thuốc: Một số loại thuốc có thể giúp giảm các triệu chứng của ADHD, chẳng hạn như thuốc kích thích thần kinh hoặc thuốc chống trầm cảm.

► Tư vấn: Hỗ trợ cha mẹ và trẻ em học cách đối phó với ADHD và phát triển các kỹ năng sống.

Điều trị ADHD cần được thực hiện một cách toàn diện và phù hợp với từng trẻ. Cha mẹ, giáo viên và chuyên gia cần phối hợp chặt chẽ để hỗ trợ trẻ phát triển tốt nhất.