Làm sao biết con chậm nói?

Dấu hiệu cảnh báo trẻ chậm nói theo tuổi

Trẻ được 3 - 4 tháng tuổi chậm nói

► Trẻ không đáp ứng với tiếng động mạnh.

► Trẻ không phát ra âm thanh gừ gừ.

► Hoặc trẻ bắt đầu gừ gừ nhưng không biết bắt chước các âm thanh khác (khi được 4 tháng tuổi).

Trẻ 7 tháng tuổi chậm nói

► Biểu hiện cảnh báo đáng tin cậy nhất là: trẻ không đáp ứng với tiếng động.
 

Trẻ 12 tháng tuổi chậm nói

► Trẻ không tìm cách giao tiếp với người khác (trong khi những em bé khác đã bắt đầu sử dụng âm thanh, cử chỉ hay lời nói), kể cả khi trẻ cần giúp đỡ hay mong muốn điều gì đó.

► Trẻ không biết nói bất kì một từ nào, ví dụ: “mẹ” hoặc “ba”.

► Không bi bô, không phát ra các phụ âm (ví dụ: p hoặc b).

► Trẻ không biết thực hiện các động tác đơn giản như: vẫy tay chào tạm biệt, lắc đầu để nói không, chỉ tay vào đồ vật bé muốn.

► Trẻ không có phản ứng khi được đúng gọi tên.

► Không hiểu và không có hành động phản ứng với các từ đơn giản như: “không”, “chào bé” và “bai bai”.

► Trẻ có biểu hiện không quan tâm đến thế giới xung quanh.

Trẻ 16 tháng chậm nói

► Trẻ được 16 tháng những vẫn không hiểu và không phản ứng gì với các từ như: “không”, “dậy nào”.

► Không thể nói được bất kỳ từ ngữ nào.

► Không biết chỉ vào đồ vật hay bức tranh ở trước mặt khi được hỏi, ví dụ cha mẹ hỏi: “Quả bóng đâu”.

► Trẻ không biết chỉ vào vật mình thích, như kiểu muốn diễn đạt ý “Mẹ/Ba nhìn đây!” và kết hợp với động tác ngước nhìn ba mẹ.

Trẻ 18 tháng tuổi chậm nói

► Trẻ không thể chỉ vào vài bộ phận của cơ thể (ví dụ: đầu, mắt, mũi) khi được người lớn yêu cầu.

► Trẻ chưa thể nói được 6 từ ngữ bất kỳ.

► Trẻ không thể hoặc không có ý muốn cố gắng giao tiếp bằng bất cứ cách nào, kể cả khi trẻ đang cần sự giúp đỡ.

► Không biết chỉ vào thứ mình muốn.

► Vẫn chưa nói được các từ đơn giản như: “mẹ”, “bế”.

► Trẻ không hiểu các mệnh lệnh đơn giản, ví dụ “Đừng sờ vào nó”.

► Không đáp lại bằng lời nói hoặc cử chỉ khi được bao mẹ hoặc người thân hỏi “cái gì đây?”, “dép bé đâu?”

Trẻ 19 - 23 tháng tuổi chậm nói

► Vốn từ ngữ của trẻ tăng chậm (không đạt được một từ mới mỗi tuần).
 

Trẻ 24 tháng tuổi chậm nói

Trẻ 25 – 35 tháng tuổi chậm nói

► Trẻ không thể nói được câu đơn giản có khoảng 2-4 từ.

► Không thể gọi tên một vài bộ phận trên cơ thể.

► Không nhớ những thứ được lặp đi lặp lại nhiều lần, ví dụ: một bài thơ ngắn.

► Không thể tự đặt các câu hỏi đơn giản.

► Không ai trong gia đình có thể hiểu ý của trẻ.

Trẻ chậm nói khi đã được 3 tuổi

► Trẻ 3 tuổi không sử dụng đại từ nhân xưng nào (con, mẹ, ba).

► Không thể ghép các từ thành một câu ngắn, ví dụ: “Mẹ giúp con”,” Muốn uống nữa”

► Không hiểu những chỉ dẫn hoặc câu hỏi ngắn, ví dụ: “Lấy giày của con và đặt lên giá”, “Trưa nay con muốn ăn gì?”

► Lời nói của trẻ phát ra rất không rõ ràng, khiến người trong nhà và người ngoài đều không hiểu.

► Thường xuyên lắp bắp, rất khó phát ra âm thanh hay từ ngữ, khi nói vẻ mặt trẻ nhăn nhó.

► Trẻ không đặt câu hỏi.

► Ít quan tâm hoặc thậm chí không quan tâm gì đến sách truyện.

► Không quan tâm và không tương tác với những trẻ khác.

► Đặc biệt, trẻ rất khó tách khỏi bố mẹ.
 

Trẻ 4 tuổi chậm nói

► Trẻ chưa thể phát âm thành thục hầu hết các phụ âm.

► Chưa hiểu được khái niệm “giống nhau” và “khác nhau”.

► Trẻ không sử dụng đại từ nhân xưng “con” và “mẹ” đúng cách.

Trẻ chậm nói đơn thuần có biểu hiện gì?

Theo các nghiên cứu thống kê, có khoảng 1/5 trẻ em gặp phải tình trạng nói hoặc sử dụng từ ngữ chậm hơn so với các bạn cùng lứa khác. Một số trẻ thậm chí còn xuất hiện biểu hiện rối loạn hành vi do nổi cáu vì không có khả năng thể hiện điều mình mà trẻ muốn nói.

Trẻ chậm nói đơn thuần đôi khi chỉ mang tính chất tạm thời, việc này có thể mất đi nhờ sự trợ giúp của gia đình. Cha mẹ cần động viên trẻ tập nói bằng những cử chỉ hoặc âm thanh, cần phải dành nhiều thời gian chơi với con, đọc sách và nói chuyện với trẻ mỗi ngày.

Trong một số trường hợp, trẻ chậm nói có thể cần đến sự trợ giúp của các chuyên gia y tế. Đôi khi, trẻ chậm nói lại có thể là dấu hiệu báo động cho những rắc rối nghiêm trọng hơn. Những rắc rối thường đi kèm với trẻ chậm nói có thể kể đến như:

► mất thính lực

► chậm phát triển trong các lĩnh vực khác

► hoặc thậm chí là bệnh tự kỷ trẻ em.

► cũng có thể là biểu hiện của bệnh khó học (chỉ có thể được chẩn đoán khi trẻ đến tuổi đi học)

Nếu trẻ có các biểu hiện chậm nói nêu trên, việc đầu tiên mà cha mẹ cần làm là kiểm tra khả năng nghe của trẻ. Kể cả trường hợp trẻ trông có vẻ nghe tốt cũng không được chủ quan, vì đa số trẻ em rất giỏi đoán biết dựa vào hình ảnh và cử chỉ của người lớn.

Khiếm khuyết về khả năng nghe cần được phát hiện và điều trị kịp thời. Cha mẹ không nên chờ đợi và hy vọng trẻ sẽ tự vượt qua khiếm khuyết. Cần phải đưa trẻ đến khám chuyên khoa nếu nghi ngờ về sự phát triển ngôn ngữ của con. Trẻ chậm nói hoặc có bất thường ngôn ngữ nếu được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ giúp cải thiện khả năng giao tiếp của trẻ khá hiệu quả.
 

5 dấu hiệu “cờ đỏ” liên quan đến chậm ngôn ngữ liên quan đến chứng tự kỷ ở trẻ mà cha mẹ nên lưu ý:

► Không bập bẹ khi 12 tháng tuổi

► Không biết ra hiệu (chỉ ngón trỏ, vẫy tay, bắt tay...) khi 12 tháng tuổi

► Không nói được từ đơn khi 16 tháng tuổi

► Không tự nói câu 2 từ khi 24 tháng tuổi (không tính việc trẻ lặp lại lời nói)

► Mất kỹ năng ngôn ngữ hoặc kỹ năng giao tiếp ở bất kỳ lứa tuổi nào

Nếu nhận thấy các dấu hiệu bất thường ở trẻ, cha mẹ nên đưa trẻ đến các cơ sở uy tín để khám và điều trị. Các Bác sĩ Tâm thần Nhi và các cán bộ tâm lý thông qua test Denver II  để đánh giá 4 lĩnh vực phát triển của trẻ gồm: Vận động tinh, vận động thô, ngôn ngữ, cá nhân-xã hội; cùng các trắc nghiệm tâm lý như CARS, CBCL, DBC-P,... để phát hiện chậm nói đơn thuần hay kèm theo các rối loạn tâm lý khác. Từ đó, đưa ra lời khuyên và hướng dẫn tập luyện phù hợp cho từng trẻ.
 

*Bài viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Ma Văn Thấm - Trưởng khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Phú Quốc.